Renaat Braem school

2010 was het jaar van Braem. Met veel en verdiende aandacht voor de persoon, zijn werk en zijn visie. Hij is dan ook één van de belangrijkste architecten die België heeft voortgebracht.
Eén van zijn bijzonderste gebouwen heeft misschien wel het minste aandacht gekregen in dat verjaardagsjaar. Dat dat gebouw nu net in onze buurt ligt, heeft daarmee misschien ook wel te maken. Het vergt nu eenmaal een pak lef om in 2060 architectuur te komen bewonderen…
Het gaat om de kleuterschool de Gummi’s in de Sint-Gummarusstraat. Een ‘late’ Braem. Het enige gebouw uit zijn oeuvre dat minder strak en cool is.
Voor de mensen die wel het lef hebben hier te passeren, geven we toe dat het gebouw niet ongelooflijk opvalt in het straatbeeld. Maar als je even een moment neemt om stil te staan, zal je zien dat het voor die tijd een prachtig en vooruitstrevend stukje modernisme is.
Wij kregen de kans binnen een kijkje te nemen via Dirk Bel, de secretaris van de school, én fan van architectuur en van Braem.

Renaat Braem (1910-2001) was een communist en controversieel, niet in het minste door zijn pamflet (België is het lelijkste land van de wereld) maar ook door zijn architectuur.
De gangbare trend in Braems topjaren was Art Nouveau met Horta als ambassadeur en bekendste toepasser. Waar de Art Nouveau-stijl de kaart van het functionele trok en daarbij de constructie op een esthetische manier blootlegt, ging het voor Braem niet ver genoeg. Enerzijds omdat in zijn ogen Art Nouveau nog teveel tierlantijntjes bevatte. Anderzijds -en zeker zo belangrijk- omdat de Art Nouveau geen rekening hield met de functie van het gebouw en de omgeving.
Volgens Braem moest architectuur maatschappelijke waarde hebben en ging het tegelijkertijd om het belang van architectuur in een maatschappij. Dit facet wilde hij uitdiepen, waarmee hij in de voetsporen liep van Le Corbusier (Braem is trouwens de enige Belg die ooit stage liep bij Le Corbusier). Braem had een duidelijke visie over sociale huisvesting en hoogbouw in de stad. Vanuit dat standpunt is het begrijpelijk dat hij België lelijk vond en Art Nouveau fout.

Hoe vertaalt zich dat in een kleuterschooltje uit 1972?
De Gummi’s ligt in een buurt met lagere sociale klassen. (Ja hoor, toen ook al.)
Het gebouw moest een toonbeeld zijn van toekomstmogelijkheden. Orde, licht en openheid tegenover chaos, somberheid en beperkte ruimte in veel arbeiderswoningen.
Kortom, de school moest het tegenbeeld zijn van de dagelijkse realiteit van z’n doelpubliek.
Praktisch? Niet altijd als je beseft hoeveel rommel kindjes met zich meebrengen, zeker in een kleuterschooltje. Idealistisch? Absoluut, maar ook revolutionair. Zeker in die tijd. En dat maakt het des te mooier.

De mogelijkheden van beton en staal, Braems favoriete materialen, ondersteunen zijn filosofie perfect. Het contrast tussen een kinderomgeving en deze harde materialen, zorgt voor een interessant architecturaal spanningsveld. Het beton is op een luchtige manier aangepakt. Braem speelt met uitsparingen, met zwevende elementen (bv. de trappen die aan 1 kant de muur nét niet raken) en met vormen die niet eigen zijn aan het materiaal (bv. speelse steunpilaren die aan bomen doen denken). Alles is dan wel ordelijk en uitgepuurd, het is voor kinderen ontworpen. De trap heeft een dubbele leuning, een voor volwassenen en daaronder eentje voor kinderen. De toiletjes groeien mee met de leeftijd per klasje. Voor de ramen die uitkijken op de patio hangen kijkkastjes op kinderhoogte. De oorspronkelijke beplanting in het tuintje was vroeger zelfs zo gekozen, dat het nooit te hoog zou groeien. Planten en boompjes op formaat van de kleinsten. Braems bedoeling was een vormentaal te creëren die bij zijn doelgroep past.
Of hij daar in geslaagd is? Volgens de juffrouwen en meesters die er vandaag werken; niet echt. Zoals eerder gezegd is niet alles even praktisch met de was en plas van peuters en kleuters.
Volgens Dirk; voor een groot stuk wel, hoewel hij met de huidige functie van het gebouw de beperkingen inziet.
En volgens ons? Jazeker. Maar wij zijn dan ook geen kleuter meer.

Wil je deze Braem zelf eens bezoeken, dan kan na een eenvoudig telefoontje aan Dirk op 03 233 76 65.
Hij zal je met plezier rondleiden.

 
Kleuterschool De Gummi’s
Sint-Gummarusstraat 2
2060 Antwerpen

 

View 2060 in a larger map